Laag energieverbruik:
bij een verticaal doorstroomd helofytenfilter wordt de beluchting veroorzaakt door het afvalwater in korte tijd over het filter te pompen waarin het vervolgens omlaag zakt en lucht achter zich aan zuigt. Bij conventionele waterzuivering wordt er lucht middels een luchtpomp gedurende lange tijd onder water in geblazen. Nu is water niet samendrukbaar en lucht wel waardoor het verpompen van water veel efficiënter gaat dan dat van lucht.
Door het bovenstaande, en door de korte duur dat de bevloeiingspomp van een helofytenfilter per dag draait, komt het dat een helofytenfilter zo’n laag energieverbruik heeft.
(het bovenstaande is het geval voor verticaal doorstroomde helofytenfilters welke zoals gezegd in Nederland het meest gangbaar zijn, voor horizontaal doorstroomde helofytenfilters en voor vloeivelden geldt een ander werkingsprincipe en is er mogelijkerwijs helemaal geen energieverbruik)
Geen afvalstroom van restmateriaal
In een conventionele zuivering wordt vervuiling omgezet in bacteriële biomassa (actief slib). Omdat door omzetting van organische stof de hoeveelheid actief slib alsmaar toe blijft nemen moet dit slib verwijderd worden, het slib is een afvalproduct. In een helofytenfilter komen veel meer hogere organismen uit de voedselketen voor en daarmee neemt de hoeveelheid biomassa sterk af (voedselpiramide, onder breed = veel biomassa, boven smal = weinig biomassa). Omdat er in het helofytenfilter tijd genoeg is voor de hogere organismen om zich voort te planten (bij een conventionele waterzuivering zouden deze uitspoelen vanwege de korte verblijftijd) blijft er geen slib/afval over.
met andere woorden:
De afvalstoffen worden afgebroken door bacteriën die op hun beurt weer als voedsel dienen voor andere bacteriën of voor grotere micro-organismen. Die laatste zijn weer een voedingsbron voor nog grotere micro-organismen of voor minuscule wormpjes. De planten in het helofytenfilter profiteren mee omdat zij steeds voorzien worden van nutriënten die bij de talloze processen vrij komen. Zo worden nagenoeg alle verontreinigingen in een helofytenfilter afgebroken en blijft er geen reststroom van organisch materiaal over.
Rol van de helofyten
Op basis van het bovenstaande zou je kunnen verwachten dat de planten geen rol spelen en dat is niet het geval. Tussen de wortels van de planten kunnen zich de gewenste bactrerien massaal ophouden omdat ze van nature in symbiose (samenlevingsvorm met wederzijds voordeel) met de helofyten leven. Tijdens hevige neerslag in combinatie met aanbod van afvalwater spoelen de bacterien ook minder snel uit tussen de plantenwortels. Daarbij zorgen in het geval van riet dat er jaarlijks weer nieuwe wortels door de filtermatrix groeien waarmee voorkomen wordt dat het water via bepaalde routes sneller en minder goed gezuiverd het helofytenfilter kan passeren. Daarbij komt nog dat in de groeiperiode de planten natuurlijk wel degelijk voedingsstoffen opnemen en bijdragen aan de verwijdering van nutrienten.